Juno:
Goedenavond Rob, beter bekend als Merho van de Kiekeboes.
De reden waarom ik deze avond wil verheven naar het heldendom van Juno is je aanpak waarop je het begrip stripverhaal hedendaags en voor alle leeftijden kan houden.
Je subtiele woordmoppen zijn intussen legendarisch, ik vroegte af hoe dit tot stand kwam.
Noteer je overal leuke zinnetjes of ga je echt op zoek naar die welbepaalde naam of woordspeling binnen een bepaalde context?
Merho:
Sommige dingen verzin je ter plekke maar ik hou ook alle ideetjes gaandeweg bij.
Vroeger had ik altijd papiertjes op zak maar nu stop ik het gewoon in de smartphone.
Om de zoveel maanden maak ik dan een inventaris op met quotes, namen en kleine invallen. Dan maak ik daar een kleine selectie van, sommige vind ik intussen niet meer zo goed en gaan er dan uit maar de rest hou ik voor later.
Zo verloopt het ook met verhalen, dingen die hoor en lees hou ik bij en vul ik aan met last-minute invallen. Soms zijn deze spontane ideeën vaak de beste. Het is wel moeilijker geworden om echt op de actualiteit in te spelen. Marc Sleen bijvoorbeeld deed dat echt dag op dag met het risico natuurlijk dat tegen dat deze verhalen effectief in album kwamen al een beetje achterhaald waren. Dat probeer ik echt wel te vermijden maar voor de algemene trends in de maatschappij heb ik zeker oog in mijn verhalen. Met mijn volgende album dat uitkomt op 1 april (en dat is geen grap) doe ik een nevenlijn omtrent het feit dat als je online iets besteld altijd een enquêteformulier krijgt. Zo was ik laatst in een hotel/restaurant in Limburg en nog voor ik goed en wel buiten was kreeg ik al twee mails toegestuurd (1 van het hotel en 1 van het restaurant). Dit om te vragen hoe tevreden ik was, toch wel een heel herkenbaar en soms ergerlijk gegeven.
Juno:
Vind je dat humor verandert is in de jaren, men mag blijkbaar niet meer met alles lachen. Zoals het gebruik van het woord ‘neger’ in dorpstiran van Boeloe Boeloe? Je laatste strip ‘Iemand moet het doen’ lacht er ook duidelijk mee, is dit toch een beetje een zure lach?
Het lijkt alsof de mensen veel preutser zijn geworden, men mocht zich toen ook veel meer permitteren.
Merho:
Op zich heb ik persoonlijk geen probleem met die humor en bijvoorbeeld het woord ‘neger’. Maar ik snap dat een aantal mensen daar moeite mee hebben en dan hou ik daar zeker rekening mee. Wat ik wel ga doen is dan weer grappen maken over het feit dat je dat woord niet (meer) mag gebruiken. Soms gebruik ik het ook heel bewust. Als bv. Alanis, die heel jaloers is op Tomboy, spreekt over ‘die negerin’. Op dat ogenblik is dat echt bedoeld om het personage kwetsend over te laten komen voor de voeding van het verhaal. Maar het blijft een feit dat het moeilijker word, ik hoor het ook van collega’s cartoonisten en van cabaretiers. Ook bij hun gaat het vaak over hetzelfde thema, dat sommige dingen opeens niet meer kunnen en bepaalde woorden veel meer beladen worden. En ja, de mensen hebben veel langere tenen gekregen tegenover de jaren 70, wanneer ik ben begonnen. Het lijkt alsof de mensen veel preutser zijn geworden, men mocht zich toen ook veel meer permitteren. Ik maakte dan al eens een statement met het tonen van een blote borst. Maar nu zou ik daar voor kritiek op krijgen en dat terwijl porno op het internet nog nooit zo dichtbij is geweest wat dan blijkbaar wel kan. Met dit soort dualiteiten speel ik dan graag in mijn verhalen.
Juno:
Voor velen van mijn generatie was Kiekeboe een beetje de Playboy van onze ouders, we maakten kennis met seksualiteit via de Kiebeboes en Fanny.
Was dit een bewust een keuze?
Maar dan kwam Fanny, mooi én intelligent en ging door het leven zoals zijn het wou en dat vonden de mensen wel prettig…
Merho:
Ik behoor nog tot dezelfde generatie van Vandersteen, Sleen, Nys,… maar was wel zo een beetje het nakomertje. En toen ik startte, in de jaren 70, hadden we de seksuele revolutie van de jaren 60 achter de rug en koner al veel meer. Maar je zag nog steeds weinig vrouwen in strips. En als er die al waren waren het stereotiepen zoals tante Sidonia en madam Pheip maar een jonge, sexy vrouw kon niet. Maar dan kwam Fanny, mooi én intelligent en ging door het leven zoals zij het wou en dat vonden de mensen wel prettig… En ja, als dat moest toonde ze haar borsten, niet dat ik daar een gewoonte van maakte. Hetzelfde als Fanny een vriendje had, dan bleef die gewoon slapen, daar werd niet moeilijk over gedaan. Zo zie je ook de evolutie van tijden die anders werden…
Juno:
Mijn dochter is nu elf en onlangs was er een item op het journaal over prostitutie.
Toen ze om uitleg vroeg zochten we als ouders naar de juiste woorden en na enkele ongemakkelijke seconden kregen we het gevleugelde antwoord: “oh, zoals Tomboy uit de Kiekeboes, dat is ok.”
Op welk moment besloot je om sociaal moeilijk bespreekbaar onderwerpen te integreren in je strips?
Merho:
Ja, ik kreeg destijds hiervoor een ietwat kwade reactie van een vader op de boekenbeurs die me zei ‘bedankt hé, nu mag ik aan mijn kinderen uitleggen wat prostitutie is’
Over het geval Tomboy is op de uitgeverij destijds behoorlijk wat discussie geweest toen ik met dat personage op de proppen kwam, de kwestie kwam zelfs tot op het directiecomité.
Maar gelukkig was de toenmalige CEO een echte libertijn die zei ‘jongens we gaan hier niet eindeloos over discuteren, als hij dat in zijn kop heeft doet hij het toch!’
In begin was er eerst een beetje aversie tegen het personage maar toen bleek dat ze naast haar niet alledaagse beroep ook gewoon een lieve, schattige meid was werd ze algemeen accepteert. Alanis daarentegen, dat was pas een stuk venijn!
Als ik nieuwe personages introduceer probeer ik deze een gelaagde betekenis te geven. Tomboy heeft een duister kantje dat enkel Fanny en de lezers kennen en dan smeed je zo een beetje een complot met je lezers. Ik wou ergens een beladen thema incorporeren waar je toch grappen over kon maken en zo kwam ik op prostitutie. Jaren gelende had ik het idee, samen met Dirk Stallaert in de periode van ‘Rode oortjes’, om iets soortgelijk te gaan doen. En ik had toen in de Humo een artikel gelezen over een studente, die uit een beter milieu kwam en door omstandigheden in een ander sociale omgeving kwam. Ze nam toen heel rationeel de keuze om Callgirl te worden zodat ze haar studies kon betalen.
Zoals vaak belande dit idee nadien in de schuif totdat ik het opnieuw heb opgerakeld met het ontwerp van het personage Tomboy…
Voor mij is geen enkel thema taboe, het is enkel de manier waarop het behandeld dat belangrijk is. Het onderwerp pedofilie vond ik altijd heel moeilijk tot de zaak Vangheluwe naar boven kwam, laat ons zeggen een ‘godsgeschenk’. En dat net in de periode dat ik bezig was met een vampierenverhaal dat in Brugge zou doorgaan , toen vond ik dat het wel kon, dan kon ik het wel gebruiken.
Juno:
Een heel belangrijke vraag van mijn dochter en grote fan Arlieke: zal Fanny ooit trouwen en kinderen hebben?
Wat ik nu wel anders zou doen, is afstappen van het klassiek familiestelsel en er een nieuw samengestelde familie van maken.
Merho:
Goede vraag, Fanny is trouwens al getrouwd geweest en heeft toen een zoontje gehad in de strip ‘Afgelast wegens ziekte’ toen ik verhalen uit de toekomst bracht.
Buiten dat is het zo dat de figuren wel evolueren maar ze houden per definitie wel dezelfde leeftijd en situatie. Ik heb zo op een bepaald moment gedacht om Fanny alleen te laten gaan wonen maar dat bleek al snel geen goed idee want dat gegeven isoleerde ze van de groep wat het verhaal niet ten goede kwam. Hetzelfde mocht ze trouwen of zo.
Wat ik nu wel anders zou doen, is afstappen van het klassiek familiestelsel en er een nieuw samengestelde familie van maken. En dit omdat het weer een bodem is voor ontelbare grappen en ook herkenbaar is voor vele kinderen en volwassen. Dat is ook de reden waarom ik op een bepaald ogenblik Van Der Neffe heb laten scheiden. Ik was wat uitgekeken op dat personage en de dynamiek tussen Kiekeboe en Van Der Neffe en Kiekeboe en Van de kasseien was een beetje hetzelfde dus overlapten ze elkaar.
Men vroeg me eens of Marcel en Charlotte ooit zouden scheiden en toen dacht ik: als ik dat doe dan is het kot te klein, dat pikken ze niet. Maar met Van Der Neffe kon ik dat wel doen en daardoor heeft het personage zelfs een nieuwe boost gekregen…
De inspiratie kwam van een vriend die het op dat ogenblik zelf dergelijk situatie meemaakte en hij stond mij toe dat ik zijn ‘belevenissen’ gebruikte voor Van Der Neffe, hij vond het zelfs therapeutisch.
Juno:
Je andere inspiratie is duidelijk reizen, in welke mate zijn nieuwe continenten en culturen je muze om creatief bezig te blijven?
Merho:
Ik reis inderdaad graag. Je kan beelden en verhalen vinden van de hele wereld op het internet maar het is nog altijd anders als je er zelf bent, als je zelf met de mensen praat, het zelf meemaakt. Het moeilijke aan de reisverhalen is het selecteren van de juiste informatie uit die schatkist van verhalen en foto’s. Ik ben nu net in november naar Frans-Polynesië geweest en nadien naar het Paaseiland. Daardoor zit ik nu te spelen met het gegeven van het Paaseiland, Paul Gauguin en Jaques Brel die er in de buurt verbleven.
Ik vind het leuk om al deze losse punten met elkaar te verweven, bij elkaar te krijgen. Brel bracht ook een deel van zijn jeugd door in Wenduine, waar ik ook een appartement heb en dus wil ik al die elementen gebruiken om dan uiteindelijk in Frans-Polynesië terecht te komen. Daar ben ik momenteel nog wat op aan het broeden en dus nog niet voor dadelijk.
Juno:
ik wil je graag danken voor dit gesprek en uitnodigen voor een portretopname maar voor we dat gaan doen nog een vraag:
Stel dat je de jonge Rob morgen op straat zou tegen komen en hij je vraagt je om raad want hij zou graag striptekenaar willen worden. Welke ultieme tip zou je hem willen meegeven?
Merho:
Ik zou hem eigenlijk het liefste zeggen: ‘begin daar niet meer aan’ omdat de tijden hard veranderd zijn. Om nu nog zoiets groot als de Kiekeboes uit de grond te stappen lijkt me onhaalbaar.
Maar als je het echt wil proberen zou ik zeggen: zorg dat je goed bent in je vak, dat je boeiende verhalen vertelt die vanuit je eigen persoonlijkheid vertrekken om zoveel mogelijk jezelf te zijn en blijven…
